ธาตุ

ภาษาไทย

รูปแบบอื่น

• (โบราณ): ทาตุ

รากศัพท์

จากภาษาบาลี ธาตุ, จากภาษาสันสกฤต धातु (ธาตุ, “ส่วนประกอบ, แร่, ธาตุ (เคมี), ราก, น้ำเชื้อ เป็นต้น”) สันนิษฐานว่าผ่านทางภาษาเขมรเก่า ធាតុ (ธาตุ, “สาร, ธาตุ, สิ่งตกทอด, สิ่งหลงเหลือ”) เทียบกับภาษาลาว ທາດ (ทาด)

การออกเสียง

การแบ่งพยางค์		ทาด	[เสียงสมาส] ทา-ตุ-	[เสียงสมาส] ทาด-ตุ-
การแผลงเป็น อักษรโรมัน	ไพบูลย์พับบลิชชิง	tâat	taa-dtù-	tâat-dtù-
	ราชบัณฑิตยสภา	that	tha-tu-	that-tu-
(มาตรฐาน) สัทอักษรสากล(คำอธิบาย)		/tʰaːt̚˥˩/(สัมผัส)	/tʰaː˧.tu˨˩./	/tʰaːt̚˥˩.tu˨˩./
คำพ้องเสียง แก้ไข		ทาษ ทาส

คำนาม

ธาตุ (คำลักษณนาม ธาตุ)

1. สิ่งที่ถือว่าเป็นส่วนสำคัญที่คุมกันเป็นร่างของสิ่งทั้งหลาย
   1. โดยทั่วไปเชื่อว่ามี 4 ธาตุ ได้แก่ ธาตุดิน (ปฐวีธาตุ) ธาตุน้ำ (อาโปธาตุ) ธาตุไฟ (เตโชธาตุ) ธาตุลม (วาโยธาตุ)
   2. ในทางพระพุทธศาสนาถือว่าสิ่งที่มีชีวิตเพิ่มอีก 2 ธาตุ คือ อากาศธาตุ (ที่ว่าง) และวิญญาณธาตุ (ธาตุรู้)
2. (ศาสนาพุทธ) กระดูกของพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า และพระอรหันต์ โดยทั่วไปเรียกรวมว่า พระธาตุ
   1. ถ้าเป็นกระดูกของพระพุทธเจ้า เรียก พระบรมธาตุ หรือ พระบรมสารีริกธาตุ
   2. ถ้าเป็นกระดูกส่วนใดส่วนหนึ่งของพระพุทธเจ้า ก็เรียกตามความหมายของคำนั้น ๆ เช่น พระอุรังคธาตุ พระทันตธาตุ, ถ้าเป็นผมของพระพุทธเจ้า เรียกว่า พระเกศธาตุ
3. (ศาสนาพุทธ) ชื่อคัมภีร์ในพระพุทธศาสนาซึ่งว่าด้วยธาตุ (1)

   ธาตุกถา

   ธาตุปาฐ

4. (เคมี) สารเนื้อเดียวล้วนซึ่งประกอบด้วยบรรดาอะตอมที่มีโปรตอนจำนวนเดียวกันในนิวเคลียส

   ธาตุออกซิเจน

   ธาตุคาร์บอน

5. (ไวยากรณ์) รากศัพท์ของคำบาลีสันสกฤต เป็นต้น เช่น

   "ธาตุ" มาจาก "ธา ธาตุ" ในความว่า "ทรงไว้"

   "สาวก" มาจาก "สุ ธาตุ" ในความว่า "ฟัง"

   "กริยา" มาจาก "กฤ ธาตุ" ในความว่า "กระทำ"

คำเกี่ยวข้อง

• (1) ธาตุหนัก, ธาตุเบา, ธาตุโขภ
• (2) ธาตุครรภ์, ธาตุสถูป, ธาตุเจดีย์
• (4) ตารางธาตุ, ธาตุกึ่งโลหะ, ธาตุสังเคราะห์, ธาตุหลังยูเรเนียม, ธาตุอาหาร

ภาษาอีสาน

คำนาม

ธาตุ

1. เจดีย์ที่บรรจุกระดูกคนที่เผาแล้ว

ภาษาบาลี

รากศัพท์

ธา +‎ ตุ หรือ ธา +‎ ตรฺ

รูปแบบอื่น

เขียนด้วยอักษรอื่น

• (อักษรละติน) dhātu
• (อักษรพราหมี) 𑀥𑀸𑀢𑀼 (ธาตุ)
• (อักษรเทวนาครี) धातु (ธาตุ)
• (อักษรเบงกอล) ধাতু (ธาตุ)
• (อักษรสิงหล) ධාතු (ธาตุ)
• (อักษรพม่า) ဓာတု (ธาตุ) หรือ ꩪႃတု (ธาตุ)
• (อักษรไทธรรม) ᨵᩤᨲᩩ (ธาตุ)
• (อักษรลาว) ຘາຕຸ (ธาตุ)
• (อักษรเขมร) ធាតុ (ธาตุ)
• (อักษรจักมา)

คำนาม

ธาตุ ญ. หรือ ช.

1. อีกรูปหนึ่งของ ธาตรฺ: ธาตุ

คำนาม

ธาตุ ช.

1. ธาตุศัพท์

การผันรูป

แจกตามแบบ รชฺชุ

ตารางการผันรูปของ "ธาตุ" (เพศหญิง)

การก \ พจน์	เอกพจน์	พหูพจน์
กรรตุการก (ปฐมา)	ธาตุ	ธาตุโย หรือ ธาตู
กรรมการก (ทุติยา)	ธาตุํ	ธาตุโย หรือ ธาตู
กรณการก (ตติยา)	ธาตุยา	ธาตูหิ หรือ ธาตูภิ
สัมปทานการก (จตุตถี)	ธาตุยา	ธาตูนํ
อปาทานการก (ปัญจมี)	ธาตุยา	ธาตูหิ หรือ ธาตูภิ
สัมพันธการก (ฉัฏฐี)	ธาตุยา	ธาตูนํ
อธิกรณการก (สัตตมี)	ธาตุยา หรือ ธาตุยํ	ธาตูสุ
สัมโพธนการก (อาลปนะ)	ธาตุ	ธาตุโย หรือ ธาตู

หรือแจกตามแบบ สตฺถุ หรือ สตฺถรฺ (กติปยศัพท์)

ตารางการผันรูปของ "ธาตุ" (เพศชาย)

การก \ พจน์	เอกพจน์	พหูพจน์
กรรตุการก (ปฐมา)	ธาตุ	ธาตโว หรือ ธาตู
กรรมการก (ทุติยา)	ธาตุํ	ธาตโว หรือ ธาตู
กรณการก (ตติยา)	ธาตุนา	ธาตูหิ หรือ ธาตูภิ
สัมปทานการก (จตุตถี)	ธาตุสฺส หรือ ธาตุโน	ธาตูนํ
อปาทานการก (ปัญจมี)	ธาตุสฺมา หรือ ธาตุมฺหา	ธาตูหิ หรือ ธาตูภิ
สัมพันธการก (ฉัฏฐี)	ธาตุสฺส หรือ ธาตุโน	ธาตูนํ
อธิกรณการก (สัตตมี)	ธาตุสฺมิํ หรือ ธาตุมฺหิ	ธาตูสุ
สัมโพธนการก (อาลปนะ)	ธาตุ	ธาตเว หรือ ธาตโว