ทูล

ดูเพิ่ม: ทล, ทล., และ ทุลี

ภาษาไทย

รูปแบบอื่น

รากศัพท์

ยืมมาจากเขมรเก่า *dūl, dval, dvāl (“ศีรษะ; ส่วนยอด, ส่วนบน, ส่วนนูน; สิ่งที่รูปร่างคล้ายเช่นนั้น, เช่น เนินดิน หรือภูเขา; ความสูงส่ง, ความยิ่งใหญ่; ทูน, วางไว้บนศีรษะ, รับไว้ด้วยศีรษะ”).^[1] ดูเพิ่ม: ไทย ทูน และ บัณฑูร.

ร่วมเชื้อสายกับเขมร ទួល (ทัวล), ទូល (ทูล); ลาว ທູນ (ทูน).

เทียบมอญเก่า tūl, tul (“ข้างบน, ข้างเหนือ, ยอด”); มอญกลาง duiw (“เนิน, ยอดเนิน”); พม่า တောင် (เตาง์, “เนิน, ภูเขา”).

การออกเสียง

การแบ่งพยางค์		ทูน
การแผลงเป็น อักษรโรมัน	ไพบูลย์พับบลิชชิง	tuun
การแผลงเป็น อักษรโรมัน	ราชบัณฑิตยสภา	thun
(มาตรฐาน) สัทอักษรสากล^{(คำอธิบาย)}		/tʰuːn˧/^{(สัมผัส)}
คำพ้องเสียง แก้ไข		ทูน

คำกริยา

ทูล

(สกรรม, เลิกใช้) ทูน, วางไว้บนศีรษะ, รับไว้ด้วยศีรษะ^[1]
- พ.ศ. 1904, “จารึกหลักที่ 7 (จารึกวัดป่ามะม่วง ภาษาไทย 2)”, in ประชุมจารึกสยาม, volume 1, พระนคร: แผนกตรวจรักษาของโบราณ, published 2477, page 93:
  
  พระอารยกัสสบมาทูลฝาตินพระเปนเจาอนนชํแรกออกจากโลงทอง
  พระอารยกัสสปะมาทูนฝ่าตีนพระเป็นเจ้าอันชำแรกออกจากโลงทอง
(สกรรม, เลิกใช้, ราชาศัพท์) ถวาย, มอบ
- จ.ศ. 720 (พ.ศ. 1901), “กฎมณเทิยรบาล”, in ประมวลกฎหมายรัชกาลที่ 1 จุลศักราช 1166 พิมพ์ตามฉะบับหลวงตรา 3 ดวง, volume 1, พระนคร: มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง, published 2482, pages 113–118:
  
  เดือน ๗ ลูกขุนทูลน้ำล้างพระบาท […] ครั้นเสรจ์ทูลน้ำล้างพระบาท เสดจ์ออกเลี้ยง […] พระศรีอรรคราชทูลผ้า พระพลเทพทูลน้ำ พระราชบโรหิต พระครูอภิราม ถวายน้ำสังข์
(สกรรมและอกรรม, ราชาศัพท์) พูด, บอก, กล่าว, แจ้ง
- พ.ศ. 2461, น.ม.ส., “เรื่องที่ 1”, in นิทานเวตาล, พระนคร: โรงพิมพ์ไท, page 44:
  
  พระวัชรมุกุฏนิ่งนึกถึงนาง มิได้รับสั่งประการใด เมื่อพุทธิศริระทูลอะไร ก็ต้องทูลดัง ๆ ถึงสามสี่ครั้ง จึ่งจะตรัสตอบคำเดียวหรือสองคำเป็นอย่างมาก
- จ.ศ. 1136 (พ.ศ. 2317), “พระราชพงษาวดาร ความเก่า ตามต้นฉบับหลวงเขียนครั้งกรุงธนบุรีเมื่อจุลศักราช 1136”, in ประชุมพงษาวดาร, volume 4, พระนคร: โบราณคดีสโมสร, published 2458, page 3:
  
  พระมหาธรรมราชาตรัสรู้ข่าวว่าพระยาล้านช้างยกมา ก็ตรัสให้ข้าหลวงเอาข่าวนั้นรุดขึ้นไปทูลแก่พระเจ้าหงษา

ลูกคำ

อ้างอิง

1 2 ราชบัณฑิตยสภา (2563) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา, กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 150: “ทูล <ทวล> (ข. โบราณ ทฺวล; ข. ทูล) ก. ทูน, วางไว้บนศีรษะ, รับไว้ด้วยศีรษะ”

[:1-1] 1 2 ราชบัณฑิตยสภา (2563) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา, กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 150: “ทูล <ทวล> (ข. โบราณ ทฺวล; ข. ทูล) ก. ทูน, วางไว้บนศีรษะ, รับไว้ด้วยศีรษะ”

[1]