ข้ามไปเนื้อหา

ขึ้น

จาก วิกิพจนานุกรม พจนานุกรมเสรี

ภาษาไทย

[แก้ไข]

รากศัพท์

[แก้ไข]

สืบทอดจากภาษาไทดั้งเดิม *χɯnꟲ; ร่วมเชื้อสายกับภาษาคำเมือง ᨡᩧ᩠᩶ᨶ (ขึ้น), ภาษาลาว ຂຶ້ນ (ขึ้น), ภาษาไทลื้อ ᦃᦹᧃᧉ (ฃื้น), ภาษาไทดำ ꪄꪳ꫁ꪙ (ฃึ้น), ภาษาไทใหญ่ ၶိုၼ်ႈ (ขึ้น), ภาษาไทใต้คง ᥑᥪᥢᥲ (ฃื้น), ภาษาพ่าเก ၵိုꩫ် (ขึน์), ภาษาอาหม 𑜁𑜢𑜤𑜃𑜫 (ขึน์), ภาษาจ้วง hwnj, ภาษาจ้วงแบบจั่วเจียง kwnj

การออกเสียง

[แก้ไข]
การแบ่งพยางค์คึ่น
การแผลงเป็น
อักษรโรมัน
ไพบูลย์พับบลิชชิงkʉ̂n
ราชบัณฑิตยสภาkhuen
(มาตรฐาน) สัทอักษรสากล(คำอธิบาย)/kʰɯn˥˩/(สัมผัส)

คำกริยา

[แก้ไข]

ขึ้น (คำอาการนาม การขึ้น)

  1. ไปสู่เบื้องบน เบื้องสูง หรือ เบื้องหน้า, ไปสู่เบื้องที่ถือว่าตรงข้ามกับลง
  2. เพิ่มหรือทำให้เพิ่ม
    ขึ้นราคา
    ขึ้นภาษี
    ราคาขึ้น
    ภาษีขึ้น
  3. เริ่ม
    ขึ้นหนุ่ม
    ขึ้นบรรทัดใหม่
  4. เอาเข้าไว้เป็นหลักฐาน
    ขึ้นทะเบียน
    ขึ้นทำเนียบ
  5. เอ่ยคำหยาบออกมาด้วยความโกรธ
    ขึ้นมึง
    ขึ้นกู
  6. เกิด, มี
    ฝีขึ้น
    สนิมขึ้น
  7. นิยมนับถือ, เลื่อมใส
    อาจารย์คนนี้มีคนขึ้นมาก
  8. อยู่ในสังกัด
    กรมศิลปากรขึ้นกับกระทรวงศึกษาธิการ
  9. อืดพอง
    ศพขึ้น
    ท้องขึ้น
  10. ฟู
    ขนมขึ้น
  11. แรกปรากฏจากขอบฟ้า
    ตะวันขึ้น
  12. งอก
    ต้นไม้ขึ้น
  13. มีโชคจะทำอะไรก็ประสบผล
    มือขึ้น
    ชะตาขึ้น
  14. ก่ง
    ขึ้นธนู
  15. ขึง
    ขึ้นกลอง
    ขึ้นฆ้อง
  16. เริ่มเดินเป็นครั้งแรก
    ขึ้นขุน
    ขึ้นโคน
  17. ทำให้เป็นรูปร่าง
    ขึ้นรูป
    ขึ้นกระบุง
  18. เอาเช็คเป็นต้นไปขอรับเป็นตัวเงินจากธนาคาร เรียกว่า ขึ้นเงิน
  19. เอาเข้าเก็บไว้
    ขึ้นคลัง
  20. (ภาษาปาก) แล่นไปตามทางจากใต้ไปเหนือ
    รถขึ้น
    ขาขึ้น
  21. ข้างขึ้น
    ขึ้นค่ำหนึ่ง
    ขึ้น 2 ค่ำ

คำกริยาวิเศษณ์

[แก้ไข]

ขึ้น

  1. ใช้ประกอบคำอื่นเพื่อเน้นความให้เด่นหรือให้ชัดแจ้งกว่าเดิม
    เกิดขึ้น
    เป็นขึ้น
    สวยขึ้น
    สูงขึ้น
  2. เป็นคำประกอบท้ายหมายความว่า มากกว่าเดิม
    ดีขึ้น
    เร็วขึ้น
    อ้วนขึ้น
  3. เป็นไปตามคำที่ยอหรือยุเป็นต้น
    ยกขึ้น
    ยุขึ้น
    หนุนขึ้น
  4. ดูสวยกว่าตัวจริง
    แต่งตัวขึ้น
    ถ่ายรูปขึ้น
  5. มีเหตุผลสมควร
    ฟังขึ้น
  6. ถ้าใช้ในความปฏิเสธ หมายความว่า ไม่ชนะ
    เถียงไม่ขึ้น